Amper twee generaties terug zouden grenswachters je hier van je zadel schieten. Of je toch op zijn minst aan een grondig ‘Waar-zijn-wij-mee-bezig?’-kruisverhoor onderwerpen. Want tot 1989 was het streng verboden om je direct aan de Tsjechisch-Duitse grens te bevinden. Gelukkig is anno 2022 iedereen van harte welkom om hier onbekommerd door de bossen en langs de weilanden en waterwegen te toeren.
Zo kun je het Tsjechië van toen en tegenwoordig ervaren, en zijn kastelen, kerken, dorpen en kuuroorden bewonderen. Er werd hier volop gebouwd in de traditie van de Boheemse barokarchitectuur. De opvallende gastvrijheid van de bewoners krijg je er als bonus bij.
Handen-en-voetenwerk
Op het marktplein van grensplaats Cheb maak ik een praatje met Witek. Nou ja, voor wat kan doorgaan voor een gesprek. Want we moeten ons bedienen van handen-en-voetenwerk, dat we mixen met wat losse flodders Duits. Waarbij we de naamvalregels aan onze laars lappen. Toch komen we een heel eind. Witek is straatveger van beroep en als ik zeg dat ik uit Amsterdam kom, begint hij driftig met zijn bezem over de stoep te draaien en imiteert hij het geluid van een brullende motor.
Hij doet een veegmachine na, zoals die bij ons de straten schoonhouden. “In YouTube sehen.” Met een twinkeling in zijn ogen geeft Witek aan dat hij ook wel eens op zo’n bakbeest door zijn stad zou willen crossen. Maar in Cheb hebben ze geen zwerfvuil. En aan herrie doen ze ook al niet. De man met bezem en schep heeft een punt. Het immense centrale plein van Cheb, het Koningsplein, ligt er smetteloos bij.
Het lijkt bijna alsof Witek er net nog even met een dweil overheen is geweest. De serene stilte krijgt slechts af en toe concurrentie van de koffiemachine van Špalíček Café & Baguetterie. De paar mensen op het terras beperken zich tot een plezierig geroezemoes.
Boheems en bombastisch
Rust, reinheid en ruimte! Je zou eerder verwachten dat de trotse, middeleeuwse burcht-stad Cheb, die vanaf een hoge rots over een park en de rivier de Ohře uitkijkt, zou worden overlopen door toeristen. Maar de straten vol kasseien zijn uitgestorven. Er is werkelijk niemand die zich vergaapt aan de hoge, monumentale gebouwen.
Stuk voor stuk opgetrokken in Boheemse barokstijl en versierd met bombastische ornamenten. Met gevels geschilderd in pasteltinten die variëren van zonnebloemgeel, zuurstokroze en hemelsblauw. Of, met een beetje fantasie, muren die zich afwisselend te buiten gaan aan Jumbo-geel, Albert Heijn-blauw of Plus-groen.
Holandskezahrady
Het lijkt tamelijk vergezocht om op bijna 800 kilometer van huis een link te leggen met het moederland. Echter, onderaan de onneembare vestingmuren van Cheb liggen toch maar mooi de ‘Hollandse tuinen’, de Holandskezahrady. Nota bene gemarkeerd door een roestige ANWB-paddenstoel waarop staat ‘Praha 200, Rheden 690’. En dat komt weer omdat partnergemeente Rheden lang geleden een afgeschreven brandweerauto schonk aan de inwoners van Cheb.
Gerijpte stilte
Tot zover de stad. Er kan hier namelijk eindeloos gefietst worden! En wel zigzaggend langs de grens met Duitsland. Het voormalige IJzeren Gordijn wijst de weg, daarbij geduldig geassisteerd door ontelbare richtingaanwijzers. Want van de mijnenvelden, anti-tankgrachten, wachtposten en prikkeldraadversperringen, die de socialistische satellietstaten en het kapitalistische Westen van elkaar scheidden is niets meer over. Gratis fietskaarten kan je verkrijgen bij: amsterdam@czechtourism.com
Wat wel is gebleven, is de stilte die voor de meeste grensgebieden geldt. Een gerijpte stilte die door het IJzeren Gordijn een extra dimensie kreeg, omdat een halve eeuw lang slechts een handvol bewoners met een speciale pas zich aan de rand van Tsjechië mocht ophouden. Bovendien raakte direct na de Tweede Wereldoorlog een groot deel van de grensstreek ontvolkt, nadat in een diep donkere periode ruim drie miljoen Sudeten-Duitsers hardhandig het land werden uitgezet.
Deze Heimatvertriebene moesten een volgende Duitse annexatie voorkomen, met als argument dat de Duitstaligen in de in 1938 geannexeerde gebieden met 85 procent een grote meerderheid hadden gevormd. Gelukkig is de relatie tussen beide buurlanden sterk verbeterd. Zo bewijst bijvoorbeeld de eerste highlight langs de fietsroute: de Mario Loreto kerk, een godshuis dat dankzij Duitse donaties tiptop werd gerenoveerd.
IJzeren Gordijnroute
The Iron Curtain Trail, ofwel IJzeren Gordijnroute is een internationaal fietstraject (Eurovelo 13) van de Barentszzee tot aan de Zwarte Zee en is in totaal 10.500 km lang. De fietsroute volgt de voormalige kloof die voorheen Europa verdeelde en leidt je door verschillende natuurparken, langs dorpen, steden en historische monumenten. Het Tsjechische deel van de route loopt van de zuidelijke grens met Duitsland en Oostenrijk tot de Tsjechisch-Slowaakse grensovergang Lanžhot. Het traject in Tsjechië is 770 km lang en voert door de regio’s Karlovy Vary, Pilsen, Zuid-Bohemen en Zuid-Moravië.
Voor meer informatie ga je naar : eurovelo13.com
Als een modelspoorbaan
Het is fijn fietsen hier. Het natuurrijke decor laat zich gewillig en ononderbroken van zijn beste kanten zien. Onmetelijke landerijen, coulisselandschappen en piepkleine dorpjes beklinken de schoonheid van het weidse, glooiende panorama. Alsof de makers van de Märklin-modelspoorbanen aan de knoppen zaten bij de oplevering.
Het wegdek varieert van strakglad asfalt tot losjes verharde paden. De laatste zijn even wennen voor wie uit Nederland komt, waar de fietspaden nog net niet wekelijks worden gestofzuigd. Daar staat tegenover dat de natuur het hier nog ouderwets voor het zeggen heeft. De bossen zijn ronduit ruig en beekjes en rivieren doen waar ze goed in zijn: meanderen. Hier geen Rijkswaterstaat die alles aanharkt en straktrekt.
Kastelen en badhuizen
Behalve een overdosis natuur liggen er volop burchten en kastelen langs de route. Zoals het neoclassicistische kasteel van Kynžvart, uit 1600, met 25 zalen volgepropt met kunst, antiek en curiosa. Wie de rondleiding boekt en er zich in een uur doorheen laat jagen heeft meteen genoeg indrukken om de rest van de fietstocht te kunnen herkauwen.
Voor wie liever het hoofd zoveel mogelijk leeg houdt, is Mariánské Lázně (Marienbad) de aangewezen plek. Dit kuuroord telt meerdere badhuizen die stuk voor stuk in heuse paleisjes zijn gevestigd, met als onbetwist titelhouder het chique Nové Lázně Spa Hotel. Daar bestrijden medici vrijwel elk lichamelijk ongerief, van urologische ongemakken tot neurologische krankheden.
En wel met het water uit de thermale bronnen die op deze verwenplek bovengronds komen. Wie het niet lukt zijn of haar scepsis met een mineraaloplossing weg te spoelen, kan voor slechts enkele tientjes de privéruimte met de koninklijke koperen badkuip boeken. Dit is exact hetzelfde bad waarin ruim een eeuw geleden Koning Edward VII van Engeland op adem kwam van zijn promiscue inspanningen. Een kostelijk gebakje oppeuzelen in het eigen Wiener Café behoort ook tot de mogelijkheden.
Traditionele Tsjechische gerechten
In het monumentale stadje Domažlice is het andermaal de schoonheid van de barokke bouwstijl die de fietsende passant charmeert. De gebouwen staan er alle piekfijn bij. Met dank aan de economische voorspoed van Tsjechië én de geldstroom uit Brussel. Om de fraaie bouwkunst en het stratenplan van Domažlice optimaal te savoureren kun je het best alle 193 treden van de witte wachttoren aan het XXL-brede marktplein bestijgen.
Dat is even een moeite, maar de beloning is hoog. Voor het middag- of avondmaal is er maar één plek: restaurant Krčma U Meluzíny, een etablissement waar de verhipstering in zijn geheel aan voorbij is gegaan. Welkom in de middeleeuwen. De sympathieke waard František Astaloš – die geen woord Engels spreekt en een tweelingbroer van Catweazle kon zijn, serveert uitgesproken smakelijke, traditionele Tsjechische gerechten.
Stuk voor stuk tevoorschijn getoverd door chef-kok Vlastík Rubáš. En hoewel in het land van Franz Kafka vlees op het menu net zo vanzelfsprekend is als Pilsner, serveert František ook verrukkelijke vegetarische creaties. Evenals – voor de liefhebber – knödelgerechten. Een Oost-Europese specialiteit gelijk uitvlakmortel waarmee je je maagwand kunt stuccen, want ooit ontworpen voor land- en bosarbeiders uit vorige eeuwen.
Prikkeldraad en wachttorens
Terug in de tijd reizen kan óók in winteroord Zadov, waar in het gelijknamige hotel sinds de val van de Muur de tijd stil bleef staan. De betonnen kolos ontbeert elk raffinement. Maar de prijsjes zijn eveneens uit de goede oude tijd en – jippie – nu is er wél volop toiletpapier. Bovendien is het personeel eigentijds voorkomend en vriendelijk. Alle herinneringen aan het IJzeren Gordijn zijn (helaas) grondig weggepoetst.
Behalve in het Bučina-Buchwald pal aan de grens. Daar vind je nog verroeste prikkeldraadversperringen en ooit bewapende wachttorens, die ervoor moesten zorgen dat niemand op het idee kwam de heilstaat de rug toe te keren. Zo’n vijfhonderd Tsjechen die destijds wel een poging waagden, lieten aan de grens het leven. Volgens dierendeskunigen zouden vandaag de dag zelfs de edelherten nog altijd niet de grens durven over te steken. Dit omdat ze kennelijk geleerd hebben van hun soortgenoten die toentertijd door elektrocutie de dood vonden.
Boomkroonpad en boottochtjes
Een meanderende must is het één meter brede waterbouwkundige meesterwerk dat door het Bohemer Woud slingert. Het kanaaltje werd eind 17e eeuw gegraven en vormde de waterweg waarover vers gekapte bomen tot aan de rivier de Moldau drijvend zelfs Praag bereikten. Puur op groene stroom.
In 1962 werd dit waterwerk buiten gebruik gesteld, maar men spant zich nu in het kanaal zoveel mogelijk te conserveren. Weer helemaal terug in 2022 ben je in het recreatiegebied aan het gigantische Lipno-meer waar volop vertier te boeken is. Zoals een boomkroonpad met een glijbaan, boottochtjes over het stuwmeer en downhill scooters waarmee je de berg af kunt steppen.
In alle rust lekker doorfietsen kan ook. Bijvoorbeeld verder langs het voormalige IJzeren Gordijn dat dan nog 205 kilometer langs Oostenrijk slingert en na Břeclav koers zet richting de Slowaakse hoofdstad Bratislava.
Kamperen in Tsjechië
Kamperen in Tsjechië biedt een onvergetelijke ervaring met zijn prachtige landschappen, gastvrije cultuur en uitstekende faciliteiten. Of je nu ontspant aan een meer, wandelt door de bergen of charmante dorpjes verkent, Tsjechië belooft avontuur en rust in de natuur. In dit overzicht vind je de mooiste campings in Tsjechië om jou reis compleet te maken! Meer informatie? Neem eens een kijkje op visitczechrepublic.com/nl-NL
Tekst: Robert van Weeperen
Kastelen tour door Tsjechië
Tsjechië is het kastelenland bij uitstek. Het telt in totaal meer dan 3.000 kastelen. In Noord- en Zuid-Bohemen vind je het Tsjechische Windsor Castle, imponerende jachtbolwerken, charmante zomerverblijven en een bloedrood sprookjesslot. Nieuwsgierig geworden? Redacteur Berrit neemt je mee naar vorstelijk Tsjechië.