Opper-Oostenrijk is de Nederlandse benaming voor Oberösterreich. Het is een van de minder bekende deelstaten van Oostenrijk, ingeklemd tussen de Alpen en Bohemen waartussen de Donau stroomt. Behalve aan Duitsland en Tsjechië grenst Oberösterreich aan de deelstaten Niederösterreich, Salzburg en Steiermark. De bekendste regio’s in Oberösterreich zijn Salzkammergut, Donau Regio en Mühlviertel.
Het witte goud van Salzkammergut
Tijdens onze reis door Oberösterreich zullen we ze alle drie bezoeken. Om te beginnen in Salzkammergut, om precies te zijn in Gmunden aan de Traunsee. Een prachtig stadje dat zijn rijkdom verwierf in de zouthandel. Want zoals de naam al doet vermoeden heeft Salzkammergut – ‘Salz’ is immers Duits voor zout – een lange geschiedenis van zoutwinning. Het witte goud werd gewonnen in het Dachsteingebergte waarna het per boot naar Gmunden werd vervoerd waar het verder werd verhandeld.
De oude kern met smalle straatjes, de statige en rijk gedecoreerde panden in veelal fraaie pasteltinten zoals het gemeentehuis, de stadspoort en de brede boulevard langs de Traunsee maken Gmunden interessant voor een bezoek. In de stad wordt ook al vijfhonderd jaar keramiek gemaakt. Voor Oostenrijkers is Grün Geflammt Gmundner Keramik wat voor ons het Boerenbont-servies is. Elk huishouden heeft er wel iets van in huis.
De Koning van Salzkammergut
Een belangrijke trekpleister in de regio Salzkammergut zijn meren, 76 in totaal met elk water van drinkwaterkwaliteit. Grote, zoals de Attersee en de Traunsee, maar ook tientallen kleinere meren garanderen hier samen met duizenden meters hoge pieken het Oostenrijk dat je kent van de ansichtkaarten. Hoog boven de Traunsee torent de Traunstein (1.691 meter), de Koning van Salzkammergut.
Op de markante rots prijkt sinds 1950 een tien meter hoog kruis. Er waren tachtig vrouwen en 520 mannen voor nodig om alle onderdelen en materialen voor de fundatie – zand, cement, water – omhoog te dragen. Een stukje lager dan de Traunstein is de Grünberg (1.004 meter) die wij bereiken met de Grünbergbahn. Vanaf het kabelbaanstation voert een populaire wandeling naar de Laudachsee. Fanatieke bergwandelaars kunnen hier verder klimmen naar de Traunstein.
Baumwipfelpfad Salzkammergut.
Een andere attractie op de Grünberg is het boomkroonpad, waarvoor wij gekomen zijn. Hoog boven de bosbodem slingert dit houten wandelpad zich door het gemengde bergbos. Hoogtepunt van het pad is een 39 meter hoge uitkijktoren, die een adembenemend uitzicht biedt op het Dachsteingebergte, natuurlijk de Traunstein en de daaronder liggende Traunsee en Gmunden. Het uitzichtpunt is ook te bereiken met rolstoel of kinderwagen omdat je geen trap hoeft te beklimmen. Een licht stijgend pad slingert als een spiraal naar boven. Voor naar beneden is er een leuk alternatief: een 75 meter lange glijbaan!
Lederhosen en Dirndls
Het prachtige Schloss Ort ligt als een schiereiland in de Traunsee, waarbij een lange houten brug de toegangspoort vormt. Het is een van populairste trouwlocaties van Oostenrijk. En op het moment dat wij Gmunden bezoeken, wordt er een culinair festival georganiseerd met de toepasselijke naam Salz in der Suppe.
Op de binnenplaats van het uit 1080 daterende kasteel hebben lokale restaurants een kraampje met lekkernijen uit de regio. Ganz Gmunden – gekleed in Lederhosen en Dirndls – is uitgelopen om te komen proeven. Het spreekwoord ‘Zo zout heb ik het nog niet gegeten’ gaat hier zeker op. Niet alleen de pretzl en de soep, maar ook de vele vishapjes en zelfs het bier hebben een zoute smaak. De historie van de Salzkammergut is hier letterlijk te proeven.
Populairste fietsroute van Europa
Heel anders dan het landschap van Salzkammergut is dat van de Donau-regio. De hoge bergen zijn hier geslonken tot heuvels en in plaats van bergmeren is het de Donau die hier door het landschap meandert. Langs de rivier voert een van de populairste fietsroutes van Europa: de Donau Radweg. In 330 kilometer fiets je over vlakke en autoluwe paden van Passau naar Wenen. Onderweg kom je door de drie steden Passau, Linz en Wenen, maar ook door talrijke kleinere dorpen vol geschiedenis.
De Donau Radweg is een van de populairste fietsroutes van Europa.
Foto: Oberösterreich Tourismus GmbH/Moritz Ablinger.
Jaarlijks genieten duizenden fietsers van een of meer etappes van de Donau Radweg met een grote afwisseling van cultuur, natuur én lekker eten onderweg. Sinds kort zijn er aan de veertig jaar oude fietsklassieker vijftien nieuwe rondritten toegevoegd. Daarbij fiets je niet alleen langs de Donau en de Inn, maar ook door de omliggende regio. De klimmetjes door het heuvelachtige binnenland worden beloond met schitterende uitzichten over het rivierlandschap vanaf de bergkammen.
De rondritten worden aangeduid met R1.01 tot en met R1.15 – als verwijzing naar de Donauradweg R1. Wij reden de R1.14 Mondstein-Runde vanuit Bad Kreuzen, waar je de grootste Kneipptuin van Oostenrijk vindt. Via de mystieke Mondstein – op het hoogste punt van de rit – bereiken we bij Grein de Donau.
Uitzicht op de Donau, Grein en Schloss Greinburg.
22 miljoen Donau-kiezels
Dit stadje vormde in het verleden de toegangspoort tot de nabij gelegen Strudengau-kloof. De naam is afgeleid van ‘Strudel’ dat ‘draaikolk’ betekent en dit verklaart meteen waarom dit ooit een van de gevaarlijkste stukken van de Donau was. Om schipbreuk te voorkomen stapte er daarom in Grein een loods aan boord van de schepen, wat veel geld in het laatje bracht voor de stad. Wie alles wil weten over de scheepvaart op de Donau kan terecht in het scheepvaartmuseum in Schloss Greinburg. Dit imposante kasteel is strategisch gelegen op een rots boven de rivier.
Andere bezienswaardigheden in het kasteel zijn de ‘Sala Terrena’, een zaal waarvan de muren en het plafond zijn bedekt met mozaïeken waarin niet minder dan 22 miljoen kiezels uit de Donau zijn verwerkt. Ook de zaal met een plafond als een geslepen diamant doet je met je ogen knipperen door het fascinerende licht- en schaduwspel van dit architectonische meesterwerk. Heel wat minder opzichtig, bijna verscholen zelfs, is het theater in Grein. Het is het oudste, in rococostijl gebouwde, theaterzaaltje van Oostenrijk en dateert oorspronkelijk uit 1791.
Het herbergt niet meer dan 35 zitplaatsen. Houten stoelen, zonder enig zitcomfort, waarvan de zitting standaard omhoog stond geklapt. In plaats van een kaartje voor een voorstelling kocht je een sleutel van een stoel die je in staat stelde om de zitting naar beneden te klappen. Het theater is prachtig gerenoveerd en nog steeds worden er regelmatig voorstellingen opgevoerd. Grein is overigens ook de perfecte plek voor een lunch of een ijsje bij Café-Konditorei Schörgi.
Kamperen An der schönen blauen Donau
Zou je vanuit Grein de Donau Radweg R1 oppakken dan kom je na 26 kilometer aan op Camping Au an der Donau. Voor het verkennen van de Donau-regio is de camping perfect gelegen – op dertig autominuten rijden in oostelijke richting vanuit Linz, de hoofdstad van Oberösterreich. De camping heeft een eigen jachthaven en op warme dagen is er niets lekkerder dan een verfrissende duik in de rivier te nemen. In het voorjaar geven de duizenden krokussen, hyacinten, tulpen en narcissen de camping een kleurrijk aanzien. En in dit groene paradijsje nestelen zich behalve campinggasten ook graag vele soorten vogels.
Steckerlfisch – vis op een stok – is de lokale specialiteit.
We worden hier hartelijk verwelkomd door campingeigenaren Arnold en Gerhard. Ze laten ons kennismaken met een lokale specialiteit, Steckerlfisch. Hierbij wordt een beekforel, soms ook makreel, aan een stok geregen en gegrild boven de barbecue. En in de biertuin laten ze ons proeven van lokale bieren. En dat brengt ons meteen bij onze laatste bestemming van onze reis door Oberösterreich: Mühlviertel.
Freistädter Bier
Mühlviertel is namelijk de regio die bekend staat om zijn hopteelt, een belangrijk ingrediënt voor het brouwen van bier. En dat doen ze hier al eeuwen. Zo heeft het middeleeuwse Freistadt al sinds 1363 de rechten op het brouwen van bier. Het bier dat aanvankelijk in de plaatselijke brouwerij werd gebrouwen was zo slecht van kwaliteit dat de inwoners van Freistadt het zelf niet dronken, maar alleen verkochten aan anderen.
Hop gedijt goed in Mühlviertel. Het is dan ook verwonderlijk dat ze hier al eeuwenlang bierbrouwen.
Uit onvrede hierover besloten 149 huiseigenaren in de binnenstad in 1770 de Braucommune in Freistadt op te richten. Met het geld dat zij investeerden werd de basis gelegd voor de bouw van een nieuwe brouwerij waar sinds 1780 het Freistädter Bier uit de ketels stroomt. Al ruim 250 jaar dus. Ook de brouwerij is nog steeds eigendom van de 149 huiseigenaren. Hun investeringsaandeel is namelijk gekoppeld aan hun huis, en niet te koop. Dus als de bewoners verhuizen zijn ze hun aandeel kwijt. Anno 2023 kun je behalve voor bier in de brouwerij ook terecht voor een rondleiding, proeverij, je laten opleiden tot biersommelier en heerlijk eten.
Torens, poorten, steegjes en pleinen. In het monumentale Freistadt kijk je je ogen uit.
Middeleeuwse steegjes en plein
Omsloten door de stadsmuren biedt de oude stad van Freistadt, die grotendeels op de monumentenlijst staat, een breed scala aan bezienswaardigheden: torens en poorten, steegjes en pleinen. Maar ook talrijke binnenplaatsen en doorgangen met arcades, artistiek vormgegeven gildeborden en fraai gerenoveerde en gerestaureerde gevels uit verschillende tijdperken.
Vanaf de vijftig meter hoge donjon van het kasteel heb je een 360 graden panoramisch uitzicht over de stad en de omgeving. Onze tip: ga mee met een stadsrondleiding waarbij je met een gids een ontdekkingsreis door de eeuwen heen maakt. En als historie jouw ding is, dan is ook Burch Reichenstein een aanrader. De burcht, ook bekend onder de naam Falkenburg, ligt op een half uur van Freistadt waar wij onze reis door Oberösterreich eindigen.
Het opzetten van de meiboom is een spektakel om naar te kijken.
Wie heeft de hoogste?
Wij bezochten Oberösterreich in de week van 1 mei. Traditioneel wordt dan als symbool van vruchtbaarheid de meiboom opgezet. Bijna in elke plaats staat er wel een, zoals hier op het centrale plein in Freistadt. Het opzetten ervan is een waar volksfeest, en als je in de gelegenheid bent, moet je zeker gaan kijken. Tussen de dorpen is het een onderlinge strijd wie ‘de hoogste’ heeft. Het opzetten van de vele tientallen meters hoge boom gebeurt met de hand. Centimeter voor centimeter wordt de boom met lange dikke stokken omhoog geduwd.
Dit werkje kost niet alleen veel kracht, het is nog gevaarlijk ook. Niet voor niks kun je een ‘meiboomverzekering’ afsluiten, om de schade te dekken wanneer de boom bij opzetten per ongeluk op een auto valt bijvoorbeeld. Maar er liggen nog meer gevaren op de loer. Andere dorpen mogen jouw boom in de dagen voorafgaand aan het opzetten namelijk stelen. En omdat te voorkomen worden er bewakingsdiensten ingesteld, waarbij bewoners om en om de boom bewaken.
Campings in Oberösterreich
Oberösterreich telt in totaal 80 campings, waarvan er 20 door ACSI zijn gecontroleerd. Je vindt ze op Eurocampings.nl
Onze tip: reserveer je standplaats tijdig in de zomer van half juli tot eind augustus.