De herfst is het jaargetijde vol verrassende schimmels en zwammen. Om die te ontdekken, gaan we door de knieën op de Utrechtse Heuvelrug. Dit nationale park strekt zich uit tussen Leusden en Rhenen, maar eigenlijk begint (of eindigt) de Utrechtse Heuvelrug al bij het Gooimeer in Huizen.
De heuvelrug is ontstaan in de voorlaatste ijstijd, zo’n 150.000 jaar geleden. Je vindt er tot de verbeelding sprekende eeuwenoude landschappen, waar de welgestelden vroeger schitterende landhuizen en kastelen bouwden. Ook nu tref je hier nog indrukwekkende landgoederen aan, die rijk zijn aan voor Nederland unieke planten- en diersoorten.
Hogere sferen
Je ontdekt de Utrechtse Heuvelrug het best vanaf een van de hogere punten. Zo heb je vanaf de Grebbeberg bij Rhenen een weids uitzicht over het rivierenlandschap van de Nederrijn. Ook vanaf de Amerongse Berg kijk je uit over de uiterwaarden en de Maarnse Berg is berucht bij mountainbikers. Een ander vergezicht heb je vanaf uitkijktoren De Kaap, midden in de Kaapse Bossen bij Doorn. Je kijkt hier uit over afwisselend bosgebied en bij helder weer zie je zelfs de Amercentrale bij de Biesbosch.
In de herfst is de Utrechtse Heuvelrug eigenlijk op zijn mooist. De eerste bladeren aan de bomen beginnen te verkleuren. Nog even en het gehele bos tooit zich in een goudgele gloed. Met een beetje geluk trakteert een zacht herfstzonnetje je op een schouwspel van licht en schaduw. Kleuren die variëren van groen, geel, oranje tot dieprood. O, wat is dat mooi!
Prehistorische dieren
Het landschap is heel afwisselend met bossen, heidevelden, zandverstuivingen, landbouwgebieden, plassen en rivierdalen. Na de Veluwe is de Utrechtse Heuvelrug het grootste aaneengesloten bosgebied van ons land. Die bossen zijn rijk aan een breed scala van dieren. Zo grazen tijdens de schemering reeën langs de rand van een weiland, en wagen vossen en dassen zich voorzichtig uit hun holen.
In de herfst verzamelen eekhoorns nog gauw een wintervoorraad van eikels en hazelnoten. Vleermuizen zoeken zo langzaamaan hun overwinteringsplaatsen op. Wat je meestal niet ziet zijn de beestjes laag boven of net onder de grond, zoals mestkevers, duizendpoten en pissebedden. De laatste is een soort van prehistorisch dier en behoort tot de kreeftachtigen. Ze ademen door kieuwen en leven van rottende plantenresten.
Bekertjes en lucifers
Bij herfst denken we vooral aan paddenstoelen en om ze goed te zien zul je door de knieën moeten. Net als bijvoorbeeld pissebedden ruimen ze plantenresten op. Vooral hun wijdvertakte wortelstelsel, het zogenoemde mycelium, zorgt ondergronds voor een giga opruimoperatie. Wat wij bovengronds zien zijn de vruchtlichamen, die op grote schaal variëren in vorm en kleur.
Behalve de bekende vliegenzwam (rood met witte stippen) en eekhoorntjesbrood, zien we ook rariteiten als de inktviszwam. Een schimmel die qua vorm lijkt op een inktvis en qua geur niet onderdoet voor een stinkzwam. Of wat te denken van nestzwammetjes? Minuscule trechtertjes gevuld met sporendoosjes, die lijken op eitjes.
Ook paddenstoelen met welklinkende namen als judasoor, porseleinzwammetje, elfenbankje en rodekoolzwammetje. Je komt ze allemaal tegen op de Utrechtse Heuvelrug. Let ook eens op mossen en korstmossen. Bekertjesmos, lucifermos en ruig haarmos zijn zomaar enkele soorten om te noemen. Dat wordt dus kruipen over de Utrechtse Heuvelrug!
Kijktip: spechten
Spechten worden gezien als de houthakkers van het bos. De grote bonte specht is de bekendste en meest algemene. Zwart-wit van kleur en de man herkenbaar aan een rode vlek in zijn nek. Jonge grote bonte spechten, die je hier op de foto ziet, hebben een geheel rode pet. Die verdwijnt bij de eerste rui. Spechten zijn verzot op larven en kevers die zich onder de boomschors of tussen het rottend hout verstoppen.
Een specht heeft een lange tong waarmee hij de snacks los weet te peuteren. Vaak klinkt het spechtengeroffel door het bos. Vooral in het voorjaar als ze een holte in de stam hakken om hun nest te maken. Om de harde klappen tijdens het roffelen op te vangen, hebben spechten een soort schokbrekers in de kop. Wel zo prettig.
Meer informatie
Campings
Vakantiepark De Maarnse Berg in Doorn ligt in het hart van de Utrechtse Heuvelrug en is omringd door bossen. Een mooie uitvalsbasis voor wandelingen en fietstochten. Vooral in het naseizoen kom je hier helemaal tot rust. De camping is geopend tot 1 november.
Ook leuk, de Utrechtse Heuvelrug heeft verschillende dagcampings zoals bijvoorbeeld Kwintelooijen bij Rhenen en in Austerlitz kun je ook je kampeermiddel een dagje parkeren om te recreëren. Kijk op maarnseberg.nl en eurocampings.nl
Wandelen
De Utrechtse Heuvelrug kent ontelbaar veel wandelingen. Wil je de herfst in al zijn pracht beleven dan zijn de Kaapse Bossen een aanrader. Vanaf de parkeerplaats bij de Groene Entree Kaapse Bossen aan de Maarsbergseweg, tussen Doorn en Leersum, starten diverse gemarkeerde wandelingen.
De donkerblauwe route (9 km) voert heuvel op en af door kleurrijke eiken- en beukenlanen. Even op adem komen kan bij Châlet Helenaheuvel in Doorn. Ook vanaf de parkeerplaats hier starten gemarkeerde wandelingen.
Meer wandelinspiratie?
Maak je ook al plannen voor een winterwandeling? Lees dan ook Hans Peeters’ tips voor een tocht langs de Waal door natuurgebied De Kil van Hurwenen.