Wie met een camper of caravan door het Zwarte Woud toert, ziet binnen een afstand van 150 kilometer vier van de mooiste middeleeuwse kloosters in het westen van de deelstaat Baden-Württemberg. We volgen in dit fraaie landschap van het Zwarte Woud dan ook een themaroute, bekend als de Kloosterroute. Die leidt ons eerst naar het Maulbronn klooster, dat op de Unesco-werelderfgoedlijst staat. Dan volgen het klooster van Hirsau, het Maria Reuthin klooster bij Wildberg en als laatste de abdij van Alpirsbach. Daarna staat het echte genieten op het programma: een relaxed wandelingetje met gemoedelijke ezels en als toetje een vakantie op de boerderij. Black Forest, here we come!
Vanuit de camper doet het Zwarte Woud in eerste instantie zijn naam eer aan. Mysterieus rijst het donkere bos op aan de andere kant van de voorruit. Het hoogste en grootste aaneengesloten middelgebergte van Duitsland ziet er van een afstand voornamelijk donker uit. Maar hoe dichter we onze bestemming naderen, hoe minder die eerste indruk wordt bevestigd. Het wordt licht en vriendelijk. We zien weilanden, open plekken en groene bossen. Hoewel de kronkelende landweg in de buurt van de drukke snelweg tussen Stuttgart, Pforzheim en Karlsruhe loopt, waan je je ver daarvandaan.
Vier kloosters
Het ideale startpunt voor de kloosterroute is het klooster van Maulbronn ten noordoosten van Pforzheim. Het complex bevindt zich weliswaar niet in het Zwarte Woud, maar ligt er wel dicht tegenaan. Sinds het in 1993 op de werelderfgoedlijst van de UNESCO kwam, staat het alom bekend als het best bewaarde middeleeuwse cisterciënzerklooster ten noorden van de Alpen. Echt een bezoek waard. Het klooster is ook bekend vanwege de ‘maultaschen’, die we ook tegenkomen op de menukaart als een van de lekkerste Zwabische gerechten. Niet alleen lekker, maar voor de monniken ook praktisch: het zijn knoedels die ook op vrijdag en tijdens de vastentijd stiekem gegeten mogen worden. Niemand ziet immers aan de buitenkant dat er ook vlees in zit. God heeft er vast om moeten glimlachen. De historie van het Maulbronn klooster gaat terug tot het midden van de twaalfde eeuw. De gebouwen van het complex zijn nog steeds intact, hoewel ze tegenwoordig voor een ander doel worden gebruikt. Er zijn diverse restaurants en een politiebureau, maar ook het raadhuis is in het klooster gevestigd. Net als de administratie van Maulbronn. In een deel van de kloostergebouwen is een evangelisch gymnasium gevestigd, waar de leerlingen ook in een internaat wonen.
De stad van Herman Hessen
Van Maulbronn rijden we zo’n vijftig kilometer langs een rustige weg naar het zuiden. Hier begint het eigenlijke noordelijke deel van het Zwarte Woud. We komen in Calw, de stad van dichter Hermann Hesse. Die werd hier in 1877 geboren. Calw is een fraaie middeleeuwse plaats met een dertiende en veertiende eeuwse binnenstad. Daarnaast zijn er ook nog eens meer dan tweehonderd monumentale vakwerkhuizen uit de late zeventiende eeuw. Amper vier kilometer buiten de poorten van dit middeleeuwse juweeltje ligt het Hirsau klooster. Dit voormalige benedictijnerklooster van St. Peter en Paul wordt beschouwd als het belangrijkste Duitse klooster uit de reformatie ten noorden van de Alpen. Het complex werd gebouwd in de elfde en twaalfde eeuw, maar werd in 1692 door het Franse leger vernietigd tijdens de successieoorlog in de Palts. Wat er nog van rest zijn slechts ruïnes, maar die zijn wel degelijk belangrijk voor de architectuurgeschiedenis. We zien de resten van een romaanse zuilenbasiliek, ooit de grootste romaanse kerk in het zuidwesten van Duitsland. Voorts een gotische kloostergang, de laatgotische Mariakapel en de ruïnes van een renaissancekasteel. Tussen de muren van dat kasteel stond tot 1989 nog de door Ludwig Uhland bezongen ‘Ulm zu Hirsau’. Wie die indrukken allemaal wil laten bezinken kan terecht bij het café op de binnenplaats van het klooster.
Schaapsherdersstad
We gaan verder zuidwaarts. De camper volgt nu het Nagolddal en de Rudersbergwallen die nog stammen uit de bronstijd. De kasteelruïne die we zien is die van Waldeck. Al na 18 kilometer komt ons volgende doel in zicht: Wildberg. Deze oude schaapherdersstad in een lus van de Nagold heeft mooi gerestaureerde vakwerkhuizen, en gelukkig wordt ook de kasteelruïne goed onderhouden. Aan de overkant van de rivier ligt het Maria Reuthin klooster, bereikbaar via een brug. Ook dit Dominicaanse klooster is op leeftijd – het gebouw dateert uit 1252. Eeuwenlang is het met rust gelaten. Echter, tijdens de Boerenoorlog werd het in 1525 geplunderd. Na 1535 weigerden de nonnen zich aan de reformatie te houden, maar vanaf 1599 was het klooster weer vol in gebruik. Tot een brand het gebouw in 1824 grotendeels verwoeste. De kerk en het hoofdgebouw zijn sindsdien een ruïne. Tegenwoordig is in de oude oranjerie het museum voor lokale geschiedenis gevestigd. Daarnaast is een politiepost ondergebracht. Verder zien we een muziekschool en wat andere culturele instellingen. Onze tip: direct voor het complex kun je je camper kwijt op de parking langs de oever van de Nagold.
Reis in de tijd
Via Altensteig en Freudenstadt rijden we een kleine zestig kilometer verder naar het zuidwesten. Daar wacht het klooster van Alpirsbach. Kenners weten dat dit benedictijnenklooster vermaard is vanwege zijn bierbrouwerij. Eenmaal op de parkeerplaats zijn zowel het bier als het klooster makkelijk te bereiken. De kloosterorde heeft zich in 1095 in het Kinzigtal gevestigd. Op 16 januari 1095 werd het klooster door bisschop Gebhard III van Konstanz ingewijd. Sindsdien heeft het een dominante plek in de streek. Het laatgotische klooster met zijn kruisgang is nog steeds een indrukwekkend gezicht. In het kloostermuseum zijn allerlei spullen uit de zestiende eeuw te zien, waaronder een paar schoenen van kloosterleerlingen en zelfs een oude broek. Een heuse reis in de tijd, hier in dit deel van het Zwarte Woud.
Ezels hebben geen haast
Na zoveel spirituele en culturele ervaringen is een wandeling door het Zwarte Woud wel zo verfrissend. Daarvoor is een ezelwandeling perfect geschikt. Dat doen we met Andreas Harr in Freudenstadt-Grüntal. “Er is nog een ander leven buiten de alledaagse sleur,” is zijn motto. Alleen kinderen mogen plaats nemen op de rug van Nelly, Jule, Jack en Eddi; voor de volwassenen is er een andere taak. Die mogen de dieren aan de lijn houden tijdens de wandeling. Langzaam stappen de ezels voort. Haast hebben ze niet. En dat werkt erg aanstekelijk. Andreas Harr loopt zo’n 800 tot 900 keer per jaar met zijn ezels door het Zwarte Woud. Kinderen zijn de voornaamste klanten. “De kinderen lopen die vier kilometer lange route zonder morren”, lacht Harr. “Ze merken het niet eens.” En als het toch wat te vermoeiend wordt, klimmen de kleinsten weer voor een stukje op de rug van Jule. Het enige nadeel voor camperaars is dat Andreas Harr geen camperplekken heeft. De dichtstbijzijnde overnachtingsplaatsen zijn te vinden in Baiersbronn, Freudenstadt of, zoals al vermeld, bij de abdij van Alpirsbach.
Koe-tv
Van hieruit gaat de reis verder in de richting van het zuidelijke Zwarte Woud. Deels over goede provinciale wegen, deels ook over smallere wegen door het bos. Met dennenbomen aan weerskanten van de weg leidt de route via Königsfeld en Unterkirnach (beide met mooi gelegen camperplaatsen) naar Titisee-Neustadt. De Haberjockelshof wordt gerund door de familie Heizmann en ligt op een schitterend gelegen locatie net buiten het stadje. Dat vraagt om een stop. Als je het vriendelijk vraagt mag je hier ook een nachtje met de camper blijven staan. De beloning is een fantastisch uitzicht over het dal tot aan de Titisee. Michael Heizmann heeft van zijn boerderij een avonturenpark gemaakt. Kinderen mogen helpen bij het voeren van de dieren en als ze willen het huis-zwijntje krabbelen aan z’n buik. Vindt ie heerlijk. Via een groot raam in de ontbijtzaal kijk je zo de stal in. “Koe-TV”, noemt de boer het. Heizmann heeft rondom zijn boerderij een wandelpad aangelegd dat op diverse plaatsen natuur en vertier met elkaar verbindt. Er is een plek waar wandelaars hun gsm met een hamer kapot kunnen slaan, en even verderop worden ze in een houten hut begroet door een toiletgebruiker die water in het rond spat. Overal staan bordjes met grappige teksten. De Haberjockelshof adverteert zijn aanbod niet voor niets als ‘Zwarte Woud-plezier’ of, zoals ze het hier noemen: Schwarzwaldgaudi. Wie zich liever tegoed doet aan culinaire hoogstandjes kan op de boerderij echt ‘wagyu’- rundvlees proberen. Heizmann is een van de weinige fokkers van dit Japanse edelvee in de regio. De prijs per kilo is niet mis, meer dan € 300. Eenmaal per week biedt Heizmann zijn gasten een ‘wagyu’-proeverij aan.
Kruidenkwark met worstsalade
Van Titisee-Neustadt is het niet ver rijden naar Freiburg. Via een kronkelweggetje beland je vanzelf in deze universiteitsstad tussen de wijnbergen, wat op zich al de reis ernaartoe waard is. Maar ook in en rondom deze grote stad in de uitlopers van het Zwarte Woud, kun je een paar ontspannende dagen doorbrengen. In Horben, even boven Freiburg, biedt de Reeshof van de familie Zimmermann een breed scala aan boerderijvakanties. Kinderen mogen een dier verzorgen, helpen bij het uitmesten van de stallen en kleine kuikentjes uit hun ei zien kruipen. Aan de andere kant van Freiburg ligt de met druivenranken begroeide Kaiserstuhl. Hier vinden we in Freiburg-Opfingen voor de nacht de Ferienhof Walter, een boerderij met nette parkeerplaatsen voor campers. Een verdere uitbreiding met sanitaire faciliteiten en douches staat op de planning. We zien nog veel meer. Wat te denken van de ‘Outdoor Escape Erlebnis Eduardo & das Weingeheimnis’? Een hele mond vol, maar dat staat voor een ontsnappingservaring in de buitenlucht. Via een drie kilometer lange wandeling door het dorp loop je van het ene lastig op te lossen raadsel naar het andere. Eduardo en zijn wijngeheim maken er een hele puzzel van, maar de oplossing wordt altijd geraden. Wie van al dat gepuzzel trek heeft gekregen, kan gaan genieten van de regionale keuken in de ‘Griestal-Strauße’. Onze tip: het zogenaamde Badische Trio. Dat bestaat uit een worstsalade, gebakken aardappelen (‘Brägele’) en een soort kruidenkwark (‘Bibeliskäs’).
Boogschieten
Terug in het Zwarte Woud gaat de tocht weer verder het Elzdal in. We rijden de camper naar Mühlenbach waar ons een cursus boogschieten wacht. De ervaren boogschutters Paul en Elke Buchholz verbergen op hun terrein 32 doelen om op te schieten, variërend van wilde zwijnen tot schapen. Bezoekers leggen een 4,5 kilometer lange route door het bos af en gaan op jacht met pijl en boog. Concentratie en een vaste hand zijn een vereiste. Het valt absoluut niet mee om de doelen vanaf een afstand van twintig tot dertig meter te raken. Gelukkig zijn ze van kunststof, hoewel ze er bedrieglijk echt uit zien. Bij het vertrekpunt heeft Paul Buchholz drie eenvoudige parkeerplaatsen voor cam[1]pers gemaakt. Wie nog niet genoeg Zwarte Woud heeft gezien, kan nog wat verder rijden langs de Kinzig. Na een kort bezoek aan de marktschuur in Berghaupten, waar boerenproducten uit de regio te koop worden aangeboden, ga je rechtsaf de vallei van de Rench rivier in. We sluiten ons rondje door het Zwarte Woud af met een bezoek aan Oberkirch en Bad Peterstal-Griesbach. Langs de route zien we overal mooi aangelegde camperplaatsen, zodat we ons moeten inhouden om niet nog langer te blijven. Het Zwarte Woud heeft immers zoveel te beleven. Met Horst Jankowski over de speakers gaat het weer op huis aan. We krijgen er geen genoeg van.
bij de haberjockelshof.
Reisinformatie Zwarte Woud
Het Zwarte Woud ligt in het zuidwesten van Duitsland. Het is het grootste en hoogste aaneengesloten middelgebergte van het land. Het gebied strekt zich uit over 150 kilometer van de Kraichgau in het noorden tot de Bovenrijn in het zuiden. In het noorden is het 30 kilometer breed en in het zuiden circa 50. De hoogste top is de Feldberg met 1.493 meter boven zeeniveau. Van hieruit kijk je over de bergketens van het Zwarte Woud, de Schwäbische Alb, de Voge[1]zen en bij helder weer zelfs tot de Alpen. De hier beschreven Kloos[1]terroute voert ongeveer 150 kilometer door het noordelijke deel van het Zwarte Woud. Hij doet de kloosters van Maulbronn, Hirsau, Maria Reuthin in Wildberg en Alpirsbach aan. Onderweg zie je het typische landschap van het noordelijke deel van het Zwarte Woud, een zeer gevarieerde route variërend van kale plateaus tot dicht[1]beboste dalen. Onze verdere route van Freudenstadt naar Freiburg was ongeveer 140 kilometer lang. Voor informatie over een landelijke vakantie in Baden-Württemberg: Schwarzwald-Tourismus, Wiesentalstraße 5, 79115 Freiburg, schwarzwald-tourismus.info. Voor info over de kloosterroute door het noordelijke gedeelte van het Zwarte Woud: klosterroute-nordschwarzwald.de