Joop Stam heeft in zijn werkzame leven veel kennis opgedaan over gastechniek. Hij weet hoe een draagbaar kooktoestel werkt en had altijd al zijn twijfels bij de veiligheid ervan.
Dampdruk
‘Bij een koffergastoestel zijn brander en gasvoorraad (butaan) compact bij elkaar gestopt in een koffertje. De gasvoorraad zit daarbij in een container die op een spuitbus lijkt. Bij het ontwerp ervan is rekening gehouden met de dampdruk van butaan.
Bij 50 graden Celsius is deze 4 bar (overdruk) en bij 80 graden Celsius al 9 bar. Maar de ontwerpers hebben zich niet gerealiseerd dat in een bepaalde situatie de gascontainer veel heter dan 80 graden Celsius kan worden. Ze kozen ervoor de sterkte van de container beperkt te houden om zo gewicht en kosten te besparen.
Maar juist bij het afsluiten van de gastoevoer en het doven van de brander, kan de temperatuur oplopen tot 200 graden Celsius, blijkt uit onderzoek van het NVWA. Dit komt door de warmtestraling van het apparaat en de bodem van de pan. De gasdruk in de container loopt dan sterk op en die is daar niet op berekend. Het afsluiten van de gastoevoer, wat juist voor de veiligheid was bedoeld, werkt dan bij de combinatie van vlamdoving, een heet apparaat én een hete pan juist averechts.’
Brandbaar mengsel
‘Om bij ongewilde vlamdoving het gas onbelemmerd uit te laten stromen, zoals het geval was bij sommige oudere uitvoeringen van deze kookstellen, is geen oplossing. Je voorkomt dan wel drukopbouw in de container, maar het uitstromende gas mengt zich met de aanwezige zuurstof in de lucht tot een brandbaar mengsel. In een hete omgeving kan dat tot ontbranding komen. Het zal geen ontploffing veroorzaken, maar wel een steekvlam.’
Geen koffergastoestel meer gebruiken dus. Maar wat dan wel? Joop: ‘Je kunt een campingkooktoestel of een portable grill gebruiken. Deze toestellen zijn anders ingericht en daar zit het gas in een aparte, drukbestendige gasfles of cartridge. Die wordt aangesloten op de brander door middel van een rubberen hogedruk gasslang. Het geheel wordt goed gekoeld door de buitenlucht.’
Voorlopig niet gebruiken
Volgens het NVWA is ongeveer 80% van de in Nederland verkochte koffergastoestellen onveilig. Deze moeten van de markt gehaald worden. De fabrikanten van de niet geteste modellen moeten nu aantonen dat hun product wel veilig is. Tot die tijd wordt door het NVWA afgeraden om te koken op koffergastoestellen.
Wil je meer weten over kooktoestellen? In de volgende editie van ACSI FreeLife staat een uitgebreide test. Heb je een vraag voor Joop? Dan kan je hem hieronder stellen.